دیه تقصیر پزشکی چیست؟ | مقصر چگونه مشخص میشود؟
در برخی موارد پزشک به‌دلیل عدم دانش و مهارت کافی یا به‌دلیل کوتاهی در انجام وظیفه، باعث آسیب‌دیدن بیمار خواهد شد. در چنین شرایطی بیمار از پزشک شکایت کرده و برای دریافت دیه تقصیر پزشکی اقدام می‌کند. قصور پزشکی به دسته‌های مختلفی تقسیم شده و دادگاه بر اساس نوع و شدت آسیب میتواند به محکومیت پزشک خاطی و پرداخت دیه همراه با حبس رای دهد. بنابراین بهتر است پزشک‌ها و بیماران با انواع قصور پزشکی، نحوه رسیدگی به شکایت و مبلغ دیه آشنا شوند.
قصور پزشکی شامل چه مواردی است؟
قصور پزشکی به‌مفهوم خطا یا اشتباهی است که پزشک در طول مدت درمان یا در زمان جراحی مرتکب شده و به بیمار آسیب جسمی یا روحی وارد میشود. خطا یا قصور پزشکی میتواند به‌دلیل نداشتن مهارت کافی یا بی‌احتیاطی پزشک معالج باشد. چون هیچ پزشکی از روی قصد و با نیت قبلی به بیمار خود آسیب نمی‌زند. بنابراین قصور پزشکی در تعریف حقوقی به‌عنوان نوعی جرم غیرعمد یا شبه‌عمد شناخته میشود. باتوجه‌به اینکه در این شرایط به بیمار آسیب جسمی وارد میشود، بنابراین مجازات آن «دیه تقصیر پزشکی» خواهد بود.
طبق قانون، اصطلاح قصور پزشکی را تنها می‌توان در مواردی به‌کار برد که یکی از شرط‌های زیر برقرار باشد:
- پزشک برای درمان یا جراحی‌کردن بیمار، برخلاف قوانین قانونی و علمی اقدام کرده باشد.
- روش درمانی و جراحی پزشک باعث ضرر و زیان بیمار شود.
- پزشک، مسئولیت تشخیص و درمان بیماری را برعهده بگیرد.
انواع قصور پزشکی کدامند؟
زمانی‌که شروط بالا برقرار شوند، قصور پزشکی رخ داده است. اما لازم است تقصیر پزشکی را به‌دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. بنابراین در ادامه به بررسی انواع قصور پزشکی می‌پردازیم:
بی‌مبالاتی پزشک
بی‌مبالاتی پزشک، به‌مفهوم عدم انجام درست وظایفی است که بر عهده دارد. در چنین شرایطی پزشک مرتکب بی‌مبالاتی حین انجام وظیفه شده است. بی‌مبالاتی، به‌عنوان شدیدترین نوع از قصور پزشکی شناخته میشود چون ممکن است آسیب‌های جدی به بیمار وارد کرده و حتی باعث مرگ او شود. به‌عنوان‌مثال، پزشک بدون بررسی وضعیت بیمار، گرفتن شرح حال، معاینه بالینی و انجام آزمایش‌های لازم، دستور عمل جراحی را صادر کند. این یکی از انواع بی‌مبالاتی‌های پزشکی خواهد بود.
بی‌احتیاطی پزشک
بی‌احتیاطی پزشک یا سهل‌انگاری او به‌مفهوم اقدامی است که از نظر اصول پزشکی و علمی نباید انجام شود. چون در اثر این سهل‌انگاری احتمال آسیب به بیمار وجود دارد، بنابراین یکی از انواع قصور پزشکی خواهد بود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است بیمار با درد کلیه‌ها به پزشک مراجعه کند و به‌دلیل عدم معاینه بالینی و آزمایشگاهی درست و همین‌طور سهل‌انگاری پزشک، به‌جای دارو برای او دیالیز یا عمل جراحی تجویز شود.
عدم رعایت مقررات
در حوزه پزشکی، قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌هایی صادر می‌شوند که هر پزشک باید به آن‌ها پایبند باشد. این قوانین و مقررات از سوی نظام پزشکی و وزارت بهداشت ابلاغ می‌شوند و هر پزشک موظف به اجرای آن‌ها خواهد بود. در شرایطی که پزشکی این قوانین و مقررات را رعایت نکرده باشد، مرتکب قصور پزشکی شده است.
نداشتن مهارت کافی
پزشک باید با تمرینات مستمر، مهارت‌های خود را افزایش داده و همواره دانش خود را به‌روز کند. بنابراین اگر نداشتن دانش و مهارت کافی باعث بروز آسیب به بیمار شود، یکی از انواع قصور پزشکی رخ داده که به آن نداشتن مهارت کافی می‌گویند.
باوجود اینکه نیازی نیست هر پزشک در حوزه فعالیت خود تسلط کامل و جامع داشته باشد، اما باید از حداقل دانش استاندارد و مهارت کافی برای درمان بیماران برخوردار باشد. تنها در چنین شرایطی است که میتواند بیماری را درست تشخیص داده و مناسب‌ترین شیوه درمان را در پیش بگیرد.
انواع خطای پزشکی کدامند؟
خطای پزشکی در واقع شامل مشکلاتی خواهد بود که به‌دلیل کوتاهی در اقدامات پزشکی و همچنین تشخیص نادرست بیماری رخ می‌دهند. این خطاها نیز جزو موارد قصور پزشکی خواهند بود.
خطای پزشکی در تشخیص درست بیماری
خطای پزشکی در تشخیص درست بیماری زمانی رخ می‌دهد که پزشک با بی‌احتیاطی یا به‌دلیل نداشتن مهارت کافی، بیماری را درست تشخیص نمی‌دهد. در راستای تشخیص نادرست بیماری، دارو و روش درمانی متفاوتی ارائه میشود که میتواند خطرات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری برای بیمار به‌همراه داشته باشد.
خطای پزشکی در نوشتن نسخه و تجویز
خطای پزشکی در نوشتن نسخه، تخلف بوده و در چنین شرایطی به پزشک تذکر داشته شده یا به‌صورت شفاهی و کتبی توبیخ میشود. خطای پزشکی در نوشتن نسخه شامل موارد زیر میشود.
- تجویز داروی اشتباه
- تجویز مقدار اشتباه دارو
- تجویز دوز اشتباه دارو
- ناخوانا نوشتن نام دارو و مشابهت آن با دارویی دیگر
- خط ناخوانا و در نتیجه خطای مسئول داروخانه در خواندن نسخه
شرایط احراز قصور پزشکی چیست؟
در قانون اساسی کشور، فرض را بر این گرفته‌اند که پزشک مرتکب هیچ خطا، کوتاهی، غفلت و قصوری نمی‌شود. بنابراین اگر قصور پزشکی رخ دهد، باید مدارک و مستندات معتبر برای اثبات ادعای بیمار ارائه شود که نشان‌دهنده بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی پزشک هستند.
یکی از اصلی‌ترین شرایط احراز قصور پزشکی، ارائه مدارک و مستندات معتبر است. این مدارک به شرح زیر هستند.
- کلیه مدارک و مستندات شامل پرونده‌های پزشکی؛
- تصویر نسخه تجویزی؛
- لیست هزینههای پرداختی بیمار؛
- دفترچه بیمه درمانی بیمار؛
- تصاویر از ناحیه آسیب‌دیده بیمار (قبل از عمل و بعد از عمل) به‌ویژه در قصور پزشکی عمل زیبایی.
در مرحله بعد، حاکم قضایی با بررسی مدارک و شواهد ارائه شده و در نظر گرفتن شرایط و نامه پزشکی قانونی، قصور پزشکی را بررسی خواهد کرد. در صورت اثبات کوتاهی و بی‌مبالاتی پزشک، رای بر محکومیت او صادر خواهد شد.
مجازات پزشک در صورت اثبات قصور پزشکی چیست؟
زمانی‌که حاکم قضایی مستندات موجود را بررسی کرده و رای بر قصور پزشکی می‌دهد، پزشک به پرداخت دیه محکوم خواهد شد. مبلغ دیه بر اساس دیه کامل انسان در همان سال و نوع و میزان آسیب وارده به بیمار تعیین میشود.
در برخی از شرایط، نوع قصور پزشکی و شدت آن میتواند منجر به صدور تخلف انتظامی پزشکی شده که باید طبق قوانین سازمان نظام پزشکی کشور رسیدگی شود. در چنین شرایطی، پزشک علاوه‌بر پرداخت دیه به دریافت توبیخ و درج در پرونده نیز محکوم خواهد شد.
حکم قصور پزشکی منجر به فوت بیمار چیست؟
در مواردی که قصور پزشکی منجر به فوت بیمار میشود، شرایط متفاوت خواهد بود. در چنین مواردی پزشک علاوه‌بر پرداخت دیه کامل انسان یا بر اساس میزان تقصیر، موظف به پرداخت دیه تقصیر پزشکی بوده و همین‌طور به حبس نیز محکوم خواهد شد.
دلیل محکومیت حبس پزشک خاطی، اجرای حکم طبق ماده 616 قانون مجازات اسلامی است. در این ماده قانونی آمده که در صورت قتل عمد به‌دلیل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا نداشتن مهارت کافی، فرد به حبس بین 1 تا 3 سال محکوم خواهد شد.
نحوه محاسبه دیه بیمار در تقصیر پزشکی
نحوه محاسبه دیه بیمار در تقصیر پزشکی به بررسی‌ها و معاینات پزشکی قانونی و حکم دادگاه بستگی دارد و بسیار پیچیده و تخصصی است. به‌صورت‌کلی می‌توان گفت که پزشکی قانونی معاینات لازم را انجام داده و سپس نظریه خود را به دادگاه ارائه می‌دهد. حاکم قضایی نیز با بررسی گزارش‌های پزشکی قانونی و مستندات ارائه شده توسط بیمار، میزان دیه را مشخص خواهد کرد. در ادامه مبلغ دیه قصور پزشکی در سال 1403 آمده است.
در شرایطی که باید پزشک برای پرداخت کامل دیه یا دیه اعضای آسیب‌دیده بیمار اقدام کند، هزینه زیادی را متقبل خواهد شد. بنابراین بهتر است برای خرید بیمه مسئولیت پزشکان اقدام کند. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله بیمه مسئولیت پزشکان و پیراپزشکان برای کدام تخصص‌ها ضروری است؟ را در بلاگ ازکی بخوانید.
دیه قصور پزشکی در سال ۱۴۰۳
دیه قصور پزشکی در اصل بر اساس ماه حرام یا غیرحرام، نوع و میزان آسیب محاسبه خواهد شد. در شرایطی که بیمار فوت کند نیز باید دیه کامل انسان پرداخت شود. در جدول زیر می‌توانید مبلغ دیه کامل انسان در سال 1403 و دیه اعضای بدن را ببینید.
| نوع دیه | مبلغ دیه قصور پزشکی در سال 1403 |
| دیه کامل انسان در ماه حرام | 1 میلیارد و 600 میلیون تومان |
| دیه کامل انسان در ماه غیرحرام | 1 میلیارد و 200 میلیون تومان |
| دیه شکستگی بینی | 120 میلیون تومان |
| دیه شکستگی جمجمه در حد هاشمه | 120 میلیون تومان |
| دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب | 30 میلیون تومان |
| دیه شکستگی استخوان دست (اگر به‌درستی بهبود پیدا کند) | 120 میلیون تومان |
| دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا (هر کدام از پاها به‌صورت جداگانه) | 120 میلیون تومان |
| دیه خُردشدن استخوان (اگر به‌درستی بهبود پیدا کند) | 120 میلیون تومان |
| دیه شکستگی ترقوه | 48 میلیون تومان |
| دیه یک پا | 600 میلیون تومان |
| دیه یک دست | 600 میلیون تومان |
| دیه زخم‌شدگی در حد دامیه | 24 میلیون تومان |
| دیه زخم‌شدگی در حد حارصه | ۱۲ میلیون تومان |
| دیه آسیب کامل دندان‌های جلویی | 60 میلیون تومان |
| دیه آسیب کامل دندان‌های پشتی | 40 میلیون تومان |
نحوه رسیدگی به شکایت قصور پزشکی چگونه خواهد بود؟
مرجع اصلی رسیدگی به شکایت‌های دیه قصور پزشکی، سازمان نظام پزشکی کشور است. این سازمان به‌دلیل تخصصی بودن موضوع، از کارشناسان متخصص برای تعیین نوع و شدت آسیب وارده استفاده خواهد کرد. مراحل رسیدگی به شکایت دیه تقصیر پزشکی به شرح زیر است.
- مراحل رسیدگی به شکایت قصور پزشکی در سازمان نظام پزشکی، معمولا با ارجاع دادن پرونده به شورای حل اختلاف مربوط به امور بهداشت و سلامت شروع خواهد شد.
- شورای حل اختلاف، به‌منظور برقراری صلح میان شاکی (بیمار آسیب‌دیده) و پزشک خاطی، جلسه‌ای برگزار خواهد کرد.
- در شرایطی که جلسه صلح شورای حل اختلاف به نتیجه مثبت نرسد، پرونده به دادسرای انتظامی پزشکان ارجاع میشود.
- در دادسرای انتظامی پزشکی، مراحل کارشناسی پزشکی قانونی و تشکیل دادگاه انجام شده و در نهایت مطابق مستندات و شواهد، رای صادر میشود.
رسیدگی به شکایت قصور پزشکی تنها در شرایطی انجام میشود که یکی از موارد زیر محقق شده باشد:
- گزارش تخلف پزشک از سوی مراجع قضایی و غیرقضایی؛
- طرح شکایت توسط بیمار آسیب‌دیده، سرپرست‌ها یا وکلای جرائم پزشکی؛
- گزارش تخلف پزشک توسط بازرس‌های سازمان نظام پزشکی کشور.
مراجع تعیین کننده خطای پزشکی
به‌دلیل حساسیت موضوع دیه تقصیر پزشکی، برای تعیین خطای پزشک، مراجع متفاوتی موضوع شکایت را بررسی کرده و خطای رخ داده را تعیین میکنند. در ادامه نام مراجع تعیین کننده خطای پزشکی و وظیفه هر کدام از آن‌ها آمده است.
شورای حل اختلاف مربوط به امور بهداشت
شکایت کسانی که دیه قصور پزشکی برای آن‌ها کمتر از 20 میلیون تومان باشد، در شورای حل اختلاف مربوط به امور بهداشت کشور مطرح خواهد شد.
سازمان نظام پزشکی کشور
سازمان نظام پزشکی کشور مسئولیت رسیدگی به شکایت‌های مربوط به تخلفات حرفه‌ای پزشکی را برعهده دارد.
دادگاه‌های عمومی
در دادگاه‌های عمومی موضوعاتی مطرح خواهند شد که از جنبه قضایی و حقوقی قابل پیگیری هستند.
دادگاه انقلاب اسلامی
در دادگاه انقلاب اسلامی کشور موارد زیر درباره قصور پزشکی مطرح می‌شوند.
- ارائه و واگذاری یک موسسه پزشکی به افراد دیگر بدون مجوز قانونی؛
- خودداری از ارائه خدمات پزشکی به بیمار؛
- دخالت در امور پزشکی و تجویز داروی بیمار.
سازمان تعزیرات حکومتی کشور
در سازمان تعزیرات حکومتی کشور موارد زیر درباره قصور پزشکی مطرح خواهد شد.
- تشکیل موسسه پزشکی غیرمجاز به‌دست افراد بدون صلاحیت؛
- تشکیل موسسه‌ای پزشکی به‌دست افراد متخصص بدون پروانه طبابت؛
- خودداری مراکز درمانی و بیمارستان‌ها از پذیرش بیمارهای اورژانسی و عدم ارائه خدمات به آن‌ها.
اگر بیمار هم مقصر باشد، شرایط پرداخت دیه چگونه خواهد بود؟
در برخی موارد، ممکن است بیمار نیز در بروز آسیب مقصر باشد، در چنین شرایطی پرداخت دیه تقصیر پزشکی متفاوت خواهد بود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است بیمار کلیه دستورات پزشک برای درمان را اجرا نکرده باشد، خصوصا اگر عمل جراحی انجام شده باشد. بنابراین علاوه‌بر پزشک، بیمار نیز در قصور پزشکی مقصر شناخته میشود. اگر بیمار هم مقصر باشد، شرایط پرداخت دیه قصور پزشکی طبق بررسی کارشناس‌های پزشکی قانونی و رای دادگاه تعیین خواهد شد که در آن درصد دیه پزشک باید مطابق با درصد قصور او باشد و درصد قصور بیمار لحاظ نشود.
دیه تقصیر پزشکی و بیمه مسئولیت پزشکان ازکی
عوامل زیادی می‌توانند دست‌به‌دست هم داده و منجر به قصور پزشکی و آسیب به بیمار شوند. از جمله اصلی‌ترین این عوامل می‌توان به نداشتن مهارت و دانش کافی، سهل‌انگاری، بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی و خطای پزشک اشاره کرد. در چنین شرایطی، ممکن است پزشک به پرداخت دیه و یا حتی حبس محکوم شود. بنابراین بهترین راه‌کار برای جبران هزینههای دیه تقصیر پزشکی خرید بیمه مسئولیت پزشکان از ازکی خواهد بود. این بیمه تضمین می‌کند که در صورت بروز خطای پزشکی، دیه تا سقف تعهدات پوشش داده شود.
سوالات متداول
- شرایط احراز قصور پزشکی چیست؟ بر اساس شرایط احراز قصور پزشکی، مراجع قضایی شرایط، شواهد، مدارک و گزارش پزشکی قانونی را در نظر گرفته و در صورت اثبات، به محکومیت پزشک رای می‌دهند.
- جرایم یا تقصیر پزشکی چه تفاوتی با تخلف قصور پزشکی دارد؟ در قصور پزشکی، پزشک بدون قصد و نیت قبلی باعث آسیب به بیمار میشود که آسیب غیرعمد است اما در تقصیر پزشکی نوعی قصد و نیت عمدی پنهان در کار است.
- بیمه مسئولیت پزشکی چه مزایایی دارد؟ بیمه مسئولیت پزشکان در مواردی که مرتکب قصور پزشکی شده باشند، میتواند هزینههای صدمات روحی، جانی، مالی و حتی فوت بیمار را پوشش دهد.
- دیه فوت بیمار بر اثر قصور پزشک در سال 1403 چقدر است؟ دیه فوت بیمار در اثر قصور پزشکی در ماههای حرام 1 میلیارد و 600 میلیون تومان و در ماههای غیرحرام 1 میلیارد و 200 میلیون تومان است.
- آیا شرکتهای بیمهگر دیه تقصیر پزشکی را پرداخت میکنند؟ بله. در شرایطی که پزشک برای خرید بیمه مسئولیت پزشکان اقدام کرده باشد، با بروز حادثه، بیمهگر هزینهها را تا سقف تعهدات جبران خواهد کرد.
