دیه صوت و گویایی در قانون مجازات اسلامی

همیشه حرف از دیه شکستن دست و پا بوده و کمتر از دیه صوت و گویایی شنیده‌ایم؛ درحالی‌که آسیب‌های صوتی و از بین رفتن کلام فرد می‌تواند تاثیر غیرقابل انکاری بر ابعاد زندگی فرد بگذارد. افرادی که بر اثر حادثه قدرت بیان خود را از دست داده یا همانند قبل قادر به ارتباط کلامی نیستند، به‌مرور زمان سرخورده و منزوی می‌شوند. دیه صوت و گویایی باتوجه‌به میزان و دلیل آسیب واردشده به فرد متفاوت است؛ مثلا دیه از بین‌ رفتن کامل صوت معادل دیه کامل انسان است. در این مطلب به‌دقت به بررسی دیه زبان، دیه گویایی و دیه لکنت زبان خواهیم پرداخت.

دیه صوت و گویایی چطور مشخص می‌شود؟

افراد از طریق صوت و گویایی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و پیام‌های خود را رد و بدل می‌کنند. به همین دلیل از دست رفتن این توانایی زندگی فرد را با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو خواهد کرد؛ بنابراین قانون‌گذار براساس آسیب‌های واردشده دیه صوت و گویایی و ارش تکلم را تعیین نموده است که میزان این دیه، بسته به شرایط و نوع آسیب بسیار سنگین است. لازم به ذکر است جنایتی که باعث عیبی در صوت مانند کاهش طنین صدا، گرفتگی آن یا صحبت کردن از طریق بینی شود، ارش گفته می‌شود. در ادامه دیه صورت در شرایط و حالت‌های مختلف را بررسی خواهیم کرد.

دیه صوت و گویایی بدون قطع زبان

در نظام حقوقی ایران، دیه به‌عنوان جبران خسارت جسمی یا معنوی، نقشی مهم در حمایت از حقوق مجنی علیه ایفا می‌کند. از بین‌رفتن صوت و گویایی، حتی بدون قطع زبان، از جمله مواردی است که قانون مجازات اسلامی به‌صورت ویژه و دقیق به آن پرداخته است. براساس مواد قانونی مرتبط، از بین رفتن کامل صوت، لکنت زبان، زوال نطق و سایر آسیب‌های مربوط به گفتار و صدا، مشمول دیه کامل یا ارش خواهند بود. در ادامه میزان دیه یا ارش برای آسیب‌های گوناگون صوتی و گفتاری بدون قطع زبان را بررسی می‌کنیم.

دیه ازبین‌رفتن کامل صوت؛ ماده 697 قانون مجازات اسلامی

ماده 697 قانون مجازات اسلامی مربوط به از بین‌ رفتن کامل صوت می‌شود. از بین بردن صوت به‌گونه‌ای که شخص نتواند صدایش را آشکار کند، دیه کامل دارد، گرچه بتواند با اخفات و آهسته، صدایش را برساند. براساس این ماده، اگر صوت فردی بر اثر حادثه‌ای عمدی و یا غیر عمدی به‌طورکامل از بین برود و فرد قادر به ایجاد هیچ‌گونه صوتی نباشد، دیه او به میزان دیه کامل انسان است؛ یعنی 1 میلیارد و 200 میلیون تومان در سال ۱۴۰۳! حتی اگر فرد بتواند صدایش را به‌صورت آهسته و خفه به دیگری برساند، تاثیری در کاهش مبلغ دیه نخواهد داشت.

دیه لکنت زبان؛ ماده 698 قانون مجازات اسلامی

طبق ماده 698 قانون مجازات اسلامی از بین بردن گویایی ،به‌طورکامل و بدون قطع زبان، دیه کامل و از بین بردن قدرت ادای برخی از حروف، به همان نسبت دیه دارد. اگر فرد لکنت زبان پیدا کند، سرعت کلام او تند یا کند شده باشد یا فقط قادر به بیان بعضی از حروف نباشد، گویا محسوب می‌شود و دیه از بین بردن ادای هر حرف باتوجه‌به تعداد حروف زبان تکلم مجنی علیه، تعیین می‌شود. برای مثال دیه از بین رفتن قدرت ادای یک حرف شخص فارسی زبان یک سی و دوم دیه کامل است.

دیه زوال صوت و نطق؛ ماده 703 قانون مجازات اسلامی

درصورتی‌که جنایت علاوه‌بر زوال صوت، موجب زوال نطق نیز گردد، طبق ماده 703 قانون مجازات اسلامی دو دیه ثابت می‌شود. براساس این ماده، چنانچه به موجب جنایتی هم صوت و هم نطق زوال پیدا کند، به مجنی علیه دو دیه تعلق خواهد گرفت.

دیه اشکال در گفتار؛ ماده 699 قانون مجازات اسلامی

طبق ماده 699 قانون مجازات اسلامی، چنانچه جنایتی باعث ایجاد عیبی در گفتار یا ادای حروف فرد شود یا عیب موجود را شدت بخشد، مشمول ارش می‌شود. ارش در حقوق اسلامی به معنای نوعی دیه غیرمقدّر است که مقدار آن به‌طوردقیق در قانون تعیین نشده و به تشخیص قاضی، براساس شدت آسیب و شرایط خاص هر پرونده تعیین می‌شود. این ماده دربرگیرنده شرایطی است که در آن فرد آسیب‌دیده در نتیجه آسیب‌دیدگی در ادای حروف خاص یا بیان کلمات دچار مشکل می‌شود؛ حتی اگر این مشکل جزئی یا کمتر از ازبین‌رفتن کامل قدرت بیان باشد. بنابراین، باتوجه‌به اهمیت حفظ سلامت گفتاری در حقوق جزا، ارش برای جبران آسیب‌های کمتر جدی تعیین می‌شود تا متناسب با میزان خسارت وارده، مجازات مالی متخلف برآورد شود.

دیه جابه‌جا ادا کردن حروف؛ ماده 700 قانون مجازات اسلامی

براساس ماده 700 قانون مجازات اسلامی، اگر جنایتی باعث شود که فرد آسیب‌دیده (مجنی علیه) توانایی ادای درست حروف را از دست بدهد و به‌جای یک حرف، حرف دیگری را تلفظ کند، این مشکل به‌عنوان «عیب» محسوب می‌شود و شامل ارش است. ارش نوعی دیه غیرمقدّر است که مبلغ دقیق آن در قانون مشخص نشده و به تشخیص قاضی و براساس شدت عیب ایجادشده، تعیین می‌شود. برای مثال، اگر فرد به‌جای حرف «ل» حرف «ر» را تلفظ کند، این تغییر در ادای حروف اگر در عرف به‌عنوان عیب شناخته شود، مشمول ارش می‌شود. این ماده اهمیت حفظ توانایی کامل در گفتار و لزوم جبران خسارت‌های وارده به آن را در قانون تأکید می‌کند و قاضی براساس ویژگی‌های هر پرونده و معیارهای عرفی، میزان ارش را تعیین می‌کند.

دیه گرفتگی صدا؛ ماده 701 قانون مجازات اسلامی

ماده 701 قانون مجازات اسلامی به آسیب‌هایی اشاره دارد که منجر به تغییرات ناخوشایند در صدای فرد می‌شوند، مانند کاهش طنین صدا، گرفتگی یا صحبت از طریق بینی، و برای این موارد ارش در نظر گرفته می‌شود. گرفتگی صدا و تغییرات آن می‌تواند بر کیفیت زندگی و روابط اجتماعی فرد اثر منفی بگذارد؛ بنابراین، قانون‌گزار با تعیین ارش، به جبران خسارت‌های ناشی از این نوع آسیب‌ها توجه کرده و حق فرد آسیب‌دیده را متناسب با میزان آسیب واردشده، محترم می‌شمارد.

دیه صوت و گویایی با قطع زبان ؛ ماده 611 قانون مجازات اسلامی

طبق ماده 611 قانون مجازات اسلامی، قطع یا ازبین‌رفتن کامل زبان، که به‌طور کامل مانع از گویایی فرد شود، معادل دیه کامل انسان تعیین شده است. این ماده بیان می‌کند که اگر فقط بخشی از زبان آسیب ببیند و به همین دلیل بخشی از توانایی گفتار فرد کاهش یابد، محاسبه دیه به نسبت حروف انجام می‌شود؛ به این معنا که دیه کامل تقسیم بر تعداد حروف قابل ادا می‌شود و دیه آسیب‌دیدگی هر حرف، متناسب با تعداد حروف زبان فرد، تعیین خواهد شد. این ماده اهمیت حفظ توانایی کامل گفتار را در قانون مجازات اسلامی برجسته می‌کند و برای جبران آسیب‌های جزئی‌تر، به نسبت آسیب واردشده دیه مشخصی را تعیین می‌کند تا عدالت حقوقی در جبران خسارت رعایت شود.

جبران حقوقی برای از دست دادن توانایی بیان و صوت در قانون مجازات اسلامی

در نظام حقوقی ایران، دیه و ارش به‌عنوان ابزارهایی قانونی، جایگاه ویژه‌ای برای جبران آسیب‌های صوتی و گفتاری دارند. قانون مجازات اسلامی با در نظر گرفتن اهمیت صوت و گویایی به‌عنوان ابزاری برای ارتباطات انسانی، جبران مالی متناسبی را برای انواع آسیب‌های صوتی، از جمله از بین رفتن کامل صدا، لکنت زبان، زوال نطق و اشکالات در گفتار تعیین کرده است. این قوانین با دقت شرایط مختلف آسیب به صوت و گویایی را پوشش می‌دهند و برای هر نوع آسیب، بسته به شدت و میزان تأثیر آن بر توانایی‌های گفتاری فرد، دیه کامل یا ارش در نظر می‌گیرند.

ازاین‌رو، این قانون با تکیه بر اصول عدالت و جبران خسارت، از حقوق مجنی‌علیه حمایت کرده و به کاهش آثار مخرب روحی و اجتماعی ناشی از این نوع آسیب‌ها کمک می‌کند. تا به الان دیدیم که آسیب عمدی و یا غیرعمدی به تارهای صوتی چه تبعات و دیه‌های سنگینی به دنبال خواهد داشت. حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند؛ گاهی یک تصادف کوچک به بهای از دست رفتن توانایی صوتی یک فرد تمام می‌شود و دیه‌ای معادل دیه انسان کامل خواهد داشت. در چنین شرایطی داشتن بیمه شخص ثالث اطمینان خاطری برای شما و دیگر سرنشینان خواهد بود.

سوالات متداول