همه چیز درباره پوشش زلزله بیمه آتش سوزی
سال‌های متمادی است كه مبحث بیمه زلزله در ایران، با رخ دادن زمین لرزه بازار داغی پیدا می‌کند؛ و بازار شایعات و پیش بینی زلزله هم رونق زیادی در این میان دارد؛ اما بلافاصله با فروکش کردن استرس و اضطراب اولیه زلزله، این بیمه‌نامه و پوشش زلزله بیمه آتش سوزی به دست فراموشی سپرده میشود.
ایران جزو کشورهای زلزله خیز دنیا محسوب میشود اما با این پدیده‌ی طبیعی آنطور که شایسته است برخورد نشده. در کشورهای پیشرفته برای مقابله با زمین لرزه به زیرساخت‌ها و مقوله‌ی ساخت و ساز شهری و مهندسی اهمیت بسیاری داده میشود.
به جرأت می‌توان گفت، یكی از مهمترین ابزارهای كشورهای توسعه یافته برای جبران و كاهش خسارت‌های ناشی از زمین لرزه ، پوشش زلزله است. در چنین كشورها‌‌‌یی بیمه زلزله، نه‌تنها برای جبران خسارت‌های ناشی از زمینلرزه کاربرد دارد، بلکه به منظور تشویق مردم در جهت ساخت و ساز صحیح و ایمن استفاده میشود.
زلزله یا زمینلرزه چیست؟
زمینلرزه یا زلزله لرزش و جنبش زمین است که به دلیل آزاد شدن انرژی در درونی زمین در اثر جداشدن سریع گسل‌های پوسته زمین روی می‌دهد. محلی که منشأ زمینلرزه است و انرژی از آنجا خارج میشود را کانون ژرفی، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمینلرزه می‌گویند. قبل از وقوع زمینلرزه اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروف‌اند. به لرزش‌های بعدی زمینلرزه نیز پس‌لرزه می‌گویند که با شدت کمتر و با فاصله زمانی مختلف، بین چند دقیقه تا چند ماه اتفاق می‌افتد.
ایران دارای دو گسل فعال زاگرس و البرز است. فعالیت این گسل‌ها طی دوره‌های منظم و مشخص انرژی درونی زمین را خارج می‌كند. در واقع آمار و ارقام نشان‌دهنده نظم پذیری آن است.
بیمه زلزله در ایران
در کشور ایران بیمه‌نامه مستقلی به نام بیمه زلزله وجود ندارد اما پوشش زلزله از مهمترین خطرات تکمیلی یا تبعی بیمه آتش‌سوزی است؛ و با خرید پوشش زلزله بیمه آتش‌سوزی و پرداخت هزینه کمی می‌توان ریسک زمین لرزه را هم تحت پوشش قرار داد.
با خرید پوشش زلزله خسارت مستقیم وارد شده به مكان‌ها، اعم از مسكونی و غیر مسكونی، صنعتی، همچنین لوازم و اثاثیه موجود در آنها در مقابل زمین لرزه و یا آتش‌سوزی ناشی از زلزله و یا آتشفشان بیمه میشود.
هر زلزله ای که رخ می‌دهد با توجه به شدت و گستردگی آن، می تواند خسارت‌های فاجعه آمیزی به بارآورد؛ بنابراین به این دسته از خطرات، ریسک‌های فاجعه‌آمیز می گویند. ریسک‌های فاجعه‌آمیز از دسته ریسک‌های عام هستند، و تا چند دهه پیش به ندرت این ریسک‌ها قابل بیمه شدن بودند، و از جمله ریسک‌های بیمه‌ناپذیر تلقی می‌شدند. ولی با گسترش فعالیت بیمه‌ای و پایه ریزی توسعه تئوری احتمالات و قانون اعداد بزرگ و همچنین ابتكار بیمه اتکایی و تقسیم ریسك بین بیمه‌گران، این دسته ریسک‌ها نیز به خطرات بیمه‌پذیر تبدیل شده‌اند.
مبنای محاسبه حق بیمه برای پوشش زلزله و عوامل موثر بر آن
عوامل متعددی در تعیین حق بیمه زلزله موثر هستند؛ از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شهر یا منطقه جغرافیایی
با توجه به ساختار زمین شناسی و وجود گسل‌ها تمام شهرهای ایران از نظر احتمال وقوع زلزله و درجه خطر به 5 گروه تقسیم بندی شده اند:
منطقه 1 (حداقل خطر): اصفهان، اراک، همدان، سنندج و …
منطقه 2 : یزد، شهرکرد، ابهر، سوسنگرد و …
منطقه 3 : اهواز، مشهد، بوشهر، فریمان و …
منطقه 4 : شیراز، زاهدان، زنجان، ایلام، تبریز، گرگان، رشت، خرم آباد، ساری، کیش،…
منطقه 5 (حداکثر خطر): تهران،کرج، قم، قزوین، کرمان و …
بدیهی است نرخ حق بیمه در شهرهای پرخطر بیشتر از شهرهای کم خطر است.
سازه یا نوع اسکلت
میزان استقامت و استحکام یک بنا در برابر لرزش‌های زلزله به میزان قابل توجهی بستگی به نوع اسکلت ساختمان دارد، بنابراین هر چقدر سازه محل مورد بیمه، سازه مستحکم‌تر و مقاوم‌تری باشد؛ حق بیمه پرداختی کمتر خواهد بود.
برای محاسبه حق بیمه پوشش زلزله سازه‌ها به پنج نوع تقسیم می‌شوند؛ که هر یک بسته به میزان مقاومت آن سازه در برابر زلزله درصد مشخصی به حق بیمه پرداختی اضافه می‌نماید:
- سازه‌های مطابق با آیین‌نامه 2800 (آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله)
- سازه‌های بتن یا سوله
- سازه‌های اسکلت فلزی
- سازه‌های آجری
- سازه‌های گِلی (سنتی و قدیمی)
میزان سرمایه و ارزش محل مورد بیمه
حق بیمه زلزله نسبتی از سرمایه بیمه‌نامه است؛ و طبیعتا با افزایش سرمایه بیمه‌نامه حق بیمه نیز افزایش می‌یابد .سرمایه در حالت کلی شامل متراژ مورد بیمه و ارزش ساخت و بازسازی هر متر مربع از بنا در صورت بروز خسارت (شامل هزینه تأسیسات، پکیج، کابینت و کلیه وسایلی که در محل مورد بیمه وجود دارد نیز میشود) و همچنین در صورت تمایل بیمه‌گذار به پوشش اثاثیه، شامل قیمت لوازم محل مورد بیمه است.
ارزش لوازم و اثاثیه
میزان ارزش لوام و اثاثیه محل مورد بیمه نقش مهمی در تعیین میزان حق بیمه دارد؛ البته این مورد بستگی به آن دارد که بیمه‌گذار تمایل داشته باشد لوازم و اثاثیه محل مورد بیمه را نیز تحت پوشش زلزله قرار دهد.
پرداخت خسارت بعد از بروز فاجعه‌ای به نام زلزله
بسیاری از مردم بر این باور غلط هستند که، در صورت بروز زمین لرزه و رخداد این فاجعه همه چیز، حتی شرکت‌های بیمه از بین می‌روند و خسارتی به آنها پرداخت نخواهد شد!
اما واقعیت این است که شرکت‌های بیمه با مکانیسم علمی و محاسبات دقیق با ابزاری به نام بیمه اتکایی یا همان توزیع جهانی ریسک به اندازه توان و سرمایه خود ریسک‌های پذیرفته شده را نزد خود نگهداری می‌کنند و مازاد بر آن را بر اساس قرارداد‌های اتکایی به شرکت‌های بیمه خارجی و داخلی واگذار می‌کنند؛ و به تبع آن بخشی از حق بیمه دریافت شده از بیمه‌گذار را به شرکت‌های بیمه اتکایی خارجی پرداخت می‌کنند و همچنین در زمان خسارت هم شرکت بیمه اتکایی خارجی با توجه به سهمی که از ریسک مورد نظر پذیرفته است خسارت را پرداخت خواهد کرد.
به عبارت دیگر شرکت بیمه اتکایی در سود و زیان بیمه‌نامه شریک میشود. بنابراین با وجود این سیستم هرگز شرکت‌های بیمه در صورت وقوع زمین لرزه از بین نمی‌روند و قادر خواهند بود با دریافت سهم خسارت شرکت‌های بیمه خارجی خسارت‌های وارد شده را به صورت کامل جبران نمایند.
فرانشیز در بیمه‌زلزله
فرانشیز به معنای سهم بیمه‌گذار از خسارت احتمالی است؛ و با حق بیمه رابطه معکوس دارد. به عبارت دیگر با افزایش فرانشیز حق بیمه کاهش میابد. فرانشیز پوشش زلزله برای اماکن مسکونی و غیر صنعتی یک درصد ارزش مورد بیمه و فرانشیز پوشش زلزله اماکن صنعتی پانزده درصد مبلغ خسارت می‌باشد.
نکته مهم: حتما در نظر داشته باشید در صورتی که اماکن نیاز به بازدید داشته باشند ممکن است درصد فرانشیز پوشش زلزله ازایش یابد.
تفاوت زلزله با رانش زمین
همانطور که گفته شد زلزله، آزاد شدن ناگهانی انرژی درونی زمین است؛ که در لایه‌های درونی زمین رخ می‌دهد و به ارزه به سطح زمین منتقل میشود. اما رانش زمین یا زمین لغزه، حرکت لایه‌های رسوبی متراکم و غیرمتراکم بر روی سطح شیب‌دار است که این لایه‌ها ناپایدار شده‌اند و بنا به دلایل متفاوت از جمله زمین لرزه ، راه سازی، نیروی جاذبه زمین، باران، فشار منفذی سیالات، سبک‌سازی پایین دست توده به سمت پایین در حال حرکت هستند . سرعت این حرکت از چند میلیمتر در سال تا حرکت‌های ناگهانی و سریع می‌تواند متغیر باشد . در بیمه زمین لرزه خسارت‌های ناشی از رانش زمین تحت پوشش نیست و در صورت تمایل بیمه‌گذاران می‌توانند پوشش رانش زمین را به عنوان یک پوشش مستقل خریداری نمایند .
پیش‌بینی زلزله، با بررسی تغییرات در محیط اطراف
هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی این امر باشد که از زمان دقیق زلزله باخبر است و یا توانایی پیش بینی زمین لرزه را دارد. همانطور که می‌دانید بعضی از حیوانات از نظر شنوایی، بینایی و بویایی توانایی بسیار بالاتری نسبت به انسان دارند. در بسیاری از مواقع پیش از آنکه ما موردی را مشاهده کنیم و یا صدایی را بشنویم حیوانات نسبت به آن عکس العمل نشان می‌دهند. این امر می‌تواند زنگ هشداری باشد تا برای رویارویی با زمین لرزه آمادگی داشته باشیم؛ اما به معنای پیش بینی زلزله و زمان دقیق وقوع آن نیست.
دانشمندان معتقدند که می‌توان با:
- روش‌های علمی
- نظارت لرزه‌های ناشی از زمین لرزه‌های طبیعی
- انفجارهای معدنی
- آزمایشات هسته‌ای و غیره
زمین لرزه‌های بزرگ را پیش بینی کرد.
با این وجود، تا به حال هیچ روشی برای پیش بینی زلزله پیدا نشده است. در این بخش تنها چند روش که نشان‌دهنده تغییرات درونی زمین و یا عکس‌العمل‌های حیوانات است، مورد بحث قرار می گیرد:
- افزایش رفتار غیر معمول در حیوانات پیش از وقوع زمین لرزه
- تغییر غلظت مواد شیمایی موجود در آب‌های زیر زمینی
- تغییر در غلظت گازها و مواد معدنی ترکیب شده با آب‌های زیر زمینی
- تغییر دما در آب و یا هوا
- تغییر در سطح آب
- غلظت گاز رادون در آب
- تغییر فشار در چاه‌های نفت
- استفاده از برخی دستگاه‌های حساس لرزه نگاری
اینها تنها بخشی از مواردی است که می‌تواند نزدیک بودن زمان زمین لرزه را نشان دهد؛ اما هیچ یک برای پیش بینی زلزله کافی نیست.
