مجازات رانندگی بدون گواهینامه؛ قانون جدید تصادف بدون گواهینامه ۱۴۰۳

در همه‌ نقاط جهان، قانون روشنی در مورد رانندگی وجود دارد: هرکس که پشت فرمان می‌نشیند، باید گواهینامه داشته باشد! باتوجه‌به این نکته، رانندگی بدون گواهینامه جرم بزرگی محسوب می‌شود و عواقب سنگینی دارد؛ مخصوصا اگر تصادفی هم رخ داده باشد. اما مجازات رانندگی بدون گواهینامه چیست؟ آیا با نداشتن گواهینامه در تصادف بیمه تعلق می‌گیرد؟ کسی که اعتبار گواهینامه‌اش تمام شده باشد، مشمول مجازات تصادف بدون گواهینامه می‌شود؟ در این مطلب، همه‌چیز درباره‌ قانون جدید تصادف بدون گواهینامه را بررسی می‌کنیم.

چرا رانندگی بدون گواهینامه جرم است؟

اگر کسی بدون گذراندن دوره‌های آموزشی لازم و گرفتن گواهینامه پشت فرمان بنشیند، جان خود، سرنشینان خودرو و سایر افراد حاضر در خیابان را به خطر می‌اندازد! ندانستن یک قانون ساده، نداشتن مهارت کافی در رانندگی به‌خاطر عدم تمرین و نداشتن پایه‌ قوی برای رانندگی، می‌تواند حوادث جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.

ضرورت داشتن گواهینامه به تصویب قانون مجازات رانندگی بدون گواهینامه منجر شده است. طبق این قانون، چنانچه فردی گواهینامه نداشته یا نسبت به تمدید آن اقدام نکرده باشد، درصورت تصادف نمی‌تواند از خدمات بیمه شخص ثالث استفاده کند. درواقع شرکت بیمه هیچ مسئولیتی درقبال تصادفی که توسط یک راننده بدون گواهینامه اتفاق افتاده است، قبول نمی‌کند.

البته، طبق قانون جدید بیمه شخص ثالث بدون گواهینامه، شرکت‌های بیمه باید تحت هر شرایطی خسارت افراد زیان‌دیده را پرداخت کنند؛ اما بیمه‌گر در این شرایط، خسارت پرداخت‌شده را به‌صورت تمام‌وکمال یا قسط‌بندی‌شده از بیمه‌گذار دریافت خواهد کرد!

مجازات رانندگی بدون گواهینامه چیست؟

به‌طورکلی، رانندگی بدون گواهینامه از نظر دو قانون «مجازات اسلامی» و «رسیدگی به تخلفات رانندگی» جرم‌انگاری و در هر قانون، مجازات جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته شده است. براساس قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری که در قانون برای آن مجازاتی تعیین شده باشد، جرم است. طبق ماده ۷۲۳ این قانون، اگر فردی بدون داشتن گواهینامه رسمی پشت فرمان بنشیند، تا ۲ ماه به حبس تعزیری محکوم می‌شود.

البته، معمولا مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول به جزای نقدی تبدیل خواهد شد که تا یک میلیون تومان است. در برخی موارد هم ممکن است هر دو مجازات شامل حال راننده متخلف شود. اگر راننده مجددا مرتکب این جرم شود، به‌مدت ۲ الی ۶ ماه حکم حبس می‌گیرد.  همچنین، طبق قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، خودروی راننده متخلف توقیف شده و خود او هم به مراجع قضایی معرفی می‌شود.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه متناسب

گواهینامه انواع مختلفی دارد که هرکدام، برای راندن یک وسیله نقلیه خاص طراحی شده است:

• گواهینامه رانندگی موتورسیکلت
• گواهینامه رانندگی پایه‌سوم (برای وسایل نقلیه موتوری با حداکثر مجموع ظرفیت بار و وزن ۳.۵ تن یا توان حمل حداکثر ۹ سرنشین با احتساب راننده)؛
• گواهینامه رانندگی پایه‌دوم (برای وسایل نقلیه موتوری با حداکثر مجموع ظرفیت بار و وزن ۶ تن یا توان حمل حداکثر ۲۶ سرنشین با احتساب راننده)؛
• گواهینامه رانندگی پایه‌یکم (برای وسایل نقلیه موتوری با مجموع ظرفیت بار و وزن بیش‌تر از ۶ تن یا حمل بیش‌از ۲۶ نفر سرنشین با احتساب راننده)
• گواهینامه رانندگی ویژه (برای رانندگی با وسایل نقلیه کشاورزی، صنعتی، کارگاهی و عمرانی).

کسی که بخواهد با یک وسیله‌‌ نقلیه موتوری رانندگی کند، باید گواهینامه‌ مخصوص آن را داشته باشد. مثلا کسی که گواهینامه‌ موتور گرفته است، نمی‌تواند با همان گواهینامه پشت خودروی سواری هم بنشیند. همچنین، کسی که گواهینامه پایه‌سوم دارد نمی‌تواند کامیون براند.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه مخصوص با مجازات رانندگی بدون گواهینامه یکسان است! مثلا اگر کسی که گواهینامه پایه‌دوم دارد، راننده یک کامیون باشد و تصادف کند، مقصر شناخته می‌شود و بیمه شخص ثالث خسارت وارده را پرداخت نمی‌کند.

همچنین، اگر پلیس خودرو را نگه دارد و متوجه شود که راننده گواهینامه‌ واجدشرایط ندارد، جریمه سنگینی برای او می‌نویسد. بنابراین، اگر گواهینامه ندارید، تحت هیچ شرایطی پشت فرمان ننشینید و اگر هم گواهینامه دارید، حتما حواستان به تاریخ اعتبار آن باشد!

مجازات رانندگی بدون گواهینامه موتور

مجازات رانندگی بدون گواهینامه موتور هم مشابه موارد بالا است. خوشبختانه به‌تازگی برای کسانی که می‌توانند موتورسیکلت برانند اما گواهینامه مخصوص آن را ندارند، شرایطی فراهم شده که یک‌روزه گواهینامه بگیرند! برای انجام این‌کار، برخورداری از شرایط زیر الزامی است:

• داشتن حداقل ۱۸ سال؛
• داشتن گواهینامه سلامت؛
• انجام معاینات چشم؛
• گذراندن دوره تئوری و عملی مربوطه.

مجازات رانندگی با گواهینامه تاریخ‌گذشته

خوشبختانه، عدم تمدید گواهینامه به معنای نداشتن آن نیست! هنگام تصادف شخصی که اعتبار گواهینامه‌اش تمام است، بیمه شخص ثالث باید همه خسارت واردشده را به‌صورت کامل پرداخت کند. طبق قانون بیمه مرکزی، بیمه‌گذار در این شرایط تنها باید جریمه عدم تمدید به‌موقع گواهینامه را بپردازد و از نظر قانونی هم حکم سنگینی به او وارد نخواهد شد. در زمان نگارش این مطلب، جریمه عدم تمدید گواهینامه به‌ازای هر سال در حال حاضر (سال ۱۴۰۳)، ۳۰ هزار تومان است.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای افراد زیر ۱۸ سال

مجازات رانندگی بدون گواهینامه توسط افراد زیر سن قانونی، به بازه سنی راننده متخلف و حکم قانون‌گذار بستگی دارد. شدت مجازات این افراد براساس ۳ گروه سنی متفاوت دسته‌بندی شده است:

دقت کنید که این مجازات‌ مربوط به زمانی است که پلیس خودرو را متوقف کرده و تصادفی رخ نداده باشد. حکم تصادف منجر به فوت و در کل، حادثه رانندگی برای افراد زیر ۱۸ سال، متفاوت بوده و سنگین‌تر است. اگر یک کودک یا نوجوان زیر ۱۸ سال تصادف کرده و خسارتی ایجاد کند (جانی یا مالی) به دادگاه کودکان منتقل می‌شود و خانواده یا سرپرستان قانونی او نیز باید نزد مراجع قانونی پاسخ‌گو باشند.

حکم تصادف بدون گواهینامه

رانندگی بدون گواهینامه دو جنبه خصوصی و عمومی دارد؛ به همین علت، حتی درصورت رضایت شاکی هم پرونده آن مختومه نمی‌شود و ممکن است که جزایی برای جنبه عمومی جرم نیز در نظر گرفته شود. معمولا برای تصادف بدون گواهینامه، حکم‌های زیر صادر می‌شود:

• در تصادفات منجر به جرح، راننده متخلف باید علاوه بر جریمه نداشتن گواهینامه، دیه نقدی متناسب با آسیب را پرداخت کند؛
• ممکن است که دوسوم حداکثر مجازات تعیین‌شده برای رانندگی بدون گواهینامه برای متخلف صادر شود؛
• ممکن است که یک تا ۵ سال ممنوعیت رانندگی با وسایل نقلیه موتوری برای جنبه عمومی جرم صادر شود؛
• درصورت مقصربودن راننده در حادثه، خودروی او توقیف شده و به ۲ ماه حبس تعزیری و پرداخت جریمه یک‌میلیون‌تومانی محکوم می‌شود.

گاهی در حادثه‌هایی که به فوت منجر نشده است، رضایت شاکی بررسی می‌شود. درصورت عدم رضایت او، طرفین به دادگاه صالح ارجاع داده می‌شوند. دادگاه صالح یا دادگاه کیفری ۲، دادگاهی برای رسیدگی به جرائم نداشتن گواهینامه و بروز تصادف‌ها است. در این دادگاه، با توجه به مدارک موجود برای ضرر و زیان شاکی خصوصی، رای کیفری صادر خواهد شد.

درصورتی که فرد شاکی خسارت بخواهد و رسیدگی قانونی به پرونده نیازمند تحقیقات بیش‌تری باشد، رای توسط دادگاه صادر شده و سپس به دعوای ضرر و زیان رسیدگی می‌شود. دقت کنید که حکم تصادف منجر به فوت درصورتی که راننده گواهینامه نداشته باشد، مثل مجازات رانندگی در حالت مستی است و قتل عمد محسوب نمی‌شود. تصادف بدون گواهینامه قتل غیرعمد یا شبه‌عمد است و در این شرایط، راننده متخلف باید دیه کامل انسان را پرداخت کند.

محدودیت‌های رانندگان در یک سال اول

افرادی که به‌تازگی گواهینامه خود را دریافت کرده‌اند، در یک سال اول اجازه ندارند که از نیمه‌شب تا ۵ صبح رانندگی کنند. همچنین، در سه ماه اول باید حتما همراهی کنار خود داشته باشند که گواهینامه پایه‌یک، پایه‌دو یا پایه‌سه واجدشرایط دارد. آن‌ها باید مراقب باشند که تخلفاتی که منجر به نمره منفی می‌شود نداشته باشند. به‌علاوه، اجازه ندارند که بیرون از شهر رانندگی کنند؛ مگر در مسیرهای بین‌بزرگراهی که فاصله دو شهر از ۲۵ کیلومتر کم‌تر است.

کلام آخر؛ اهمیت رعایت قوانین رانندگی و پیامدهای رانندگی بدون گواهینامه

مجازات رانندگی بدون گواهینامه با‌توجه‌به شدت تصادف، سن راننده و موارد دیگر، متغیر خواهد بود. درصورتی‌که تصادف به فوت منجر شود، راننده بدون گواهینامه به قتل غیرعمد محکوم خواهد شد و باید مجازات مربوط به آن را بگذراند. جرم رانندگی با گواهینامه تاریخ‌گذشته آن‌چنان سنگین نیست و فقط جریمه نقدی دارد؛ اما مجازات رانندگی بدون گواهینامه متناسب، با گواهینامه‌نداشتن راننده فرقی ندارد!

سوالات متداول